Chó Phú Quốc cực kỳ quý và đã từng gặt hái những thành công lừng lẫy trên đấu trường quốc tế. Đã hàng trăm năm trôi qua, chó Phú Quốc vẫn còn mang nhiều điều bí ẩn.

Một dạo, có nhiều lời đồn, chó Phú Quốc đã bị tuyệt chủng. Nhưng nay, đã có nhiều trại nuôi chó Phú Quốc. Thậm chí, chó Phú Quốc còn được đưa vào danh sách bảo tồn gen.

Một con chó Phú Quốc, loại chó con vài ba tuổi hiện có giá... vô chừng! Có khi chỉ mấy trăm ngàn đồng mà cũng có khi đến... hàng ngàn đô! Giá cả tùy thuộc vào cái sự... "thích" của người mua.

Hầu hết người đi mua chó Phú Quốc về nuôi đều tin, chó Phú Quốc có những đặc điểm khác thường so với con chó cỏ (tức chó nhà)...

Lông xoáy, chân màng vịt, khôn hơn chó Béc-giê?

Xoáy lông ở chó Phú Quốc... Thế nhưng, khi giao phối trong điều kiện nuôi, chỉ có khoảng 40% chó Phú Quốc sinh ra là có lông xoáy như thế này (Ảnh: H.Cát)

Trước tiên, đã nói chó Phú Quốc là chó phải có đốm lông xoáy trên lưng. Rất dễ nhận ra chòm xoáy lông đặc biệt này trên lưng chó Phú Quốc.

Thứ đến, người ta... "đồn", chân của chó Phú Quốc có cái màng như màng ở chân vịt. Nhờ vậy, chó Phú Quốc bơi rất giỏi!

Một đặc điểm khác của chó Phú Quốc là rất tinh khôn. Có người còn nói, nó còn dễ dạy hơn cả chó Béc-giê.

Chó Phú Quốc khôn hơn chó nhà nên nó quyến luyến chủ và biết nghe lời lại bảo vệ chủ hết mình. Theo như lời đồn, một chú chó Phú Quốc đã từng phi thân chặn một con rắn hổ định cắn chủ. Chú chó lãnh nguyên miếng ngoạm của con rắn và chịu hy sinh để cứu chủ... Lời đồn đại thì nhiều, hư hư, thực thực... Một dạo, còn có những thông tin nói, chó Phú Quốc đã bị... tuyệt chủng!

Chó Phú Quốc về thành phố

Đó là Trại nuôi chó Phú Quốc của Lương y Trịnh Hiền Hữu, thường gọi là Sáu Hữu, năm nay trạc 60 tuổi.

Ngoài nghề xem mạch, bốc thuốc ở nhà riêng tại P.12, Q.6 –TP.HCM, ông Sáu Hữu còn nhiều thú đam mê khác mà nuôi chó Phú Quốc là một.

Theo lời ông Sáu Hữu, ông mê chó Phú Quốc từ năm 1968 sau khi được một người bạn từ Phú Quốc mang vào Thành phố cho ông một chú chó Phú Quốc.

Từ năm 2000, khi bắt đầu râm ran thông tin về chó Phú Quốc đã bị tuyệt chủng, ông Sáu Hữu đã lặn lội ra Phú Quốc và đi khắp đảo để tìm mua lại những chú chó Phú Quốc đang nuôi ở những gia đình trên đảo.

Nói chuyện với ông Sáu Hữu về chó Phú Quốc, có thể nghe ông nói cả ngày không chán. Ông Sáu Hữu còn phân biệt được chó Phú Quốc nhưng là chó Phú Quốc thuộc vùng nào ở Phú Quốc như chó Bắc Đảo, Cửa Cạn hay Cửa Lò...

Hiện nay, Trại nuôi chó Phú Quốc của lương y Trịnh Hiền Hữu đặt tại Tân An Hội, Củ Chi đang nuôi gần 50 chú chó Phú Quốc mà theo ông, đều là những chú chó Phú Quốc rặt giống đưa từ đảo Phú Quốc về nuôi, cho phối giống và sinh sản.

Những chú chó Phú Quốc được nuôi ở đây, ngoài xoáy lông đặc trưng thường thấy, chúng còn có đặc điểm dễ nhận ra là chân cao và bụng thon. Phần bụng ngay 2 chân sau đều hóp lại, na ná như loại chó săn thường thấy ở các phim nước ngoài.

Nhìn kỹ vào mắt của chúng, trông rất "tợn". Dân nuôi chó gọi đây là "mắt cọp".

Ông Sáu Hữu cho biết, một chú chó nuôi ở Trại này được định giá vốn là 2 triệu đồng một con 3, 5 tháng tuổi. Tuy nhiên, đối với dân nuôi chó chuyên nghiệp, giá cả còn tùy... vào cái sự thích của người mua, chứ không thể nói giá được.

Ông Sáu Hữu kể, một người nuôi chó đã từng vào Trại ông để ngắm chó. Ngắm xong, người này chọn một con xoáy đuôi ngựa và tỏ vẻ quyến luyến chú chó có xoáy lông đặc biệt này. Ông Sáu Hữu nói, 1.000 USD. Không nói, không rằng, người này móc ví, chồng đủ...

Chó Phú Quốc... Phú Lâm, Phú GIáo hay Phú Hòa Đông?

Thế nhưng, thế nào là chó Phú Quốc rặt giống?

Xem ra, dân nuôi chó và một số nhà khoa học chỉ còn có thể trông vào chòm lông xoáy đặc biệt được cho là chỉ có ở chó Phú Quốc. Thế nhưng, cả bác sĩ thú y Nguyễn Thị Minh Hòa (Công ty Vương Trung Sơn) và ông Sáu Hữu đều tiết lộ, cho dù cho hai con chó Phú Quốc có xoáy lông rất đẹp, giao phối với nhau, chưa chắc đã cho ra chó có xoáy lông.

Tỷ lệ chó sinh ra có xoáy lông chỉ vào khoảng hơn 40% mà thôi.

Do đó, nếu người mua chó Phú Quốc chỉ căn cứ vào đặc điểm này thì "thua" là cái chắc. Ông Sáu Hữu nói vui, có khi đó không phải là chó phú Quốc mà là chó... Phú Lâm, Phú GIáo hay Phú Hòa Đông cũng không chừng!

Còn cái màng giống màng chân vịt ở chó Phú Quốc?

Còn ông Sáu Hữu kịch liệt phản bác "huyền thoại" này. Theo ông, chó nào mà không có cái màng ở chân nếu như bành chân nó ra. Cái khác là ở chổ, vẫn theo ông Sáu Hữu, nhìn kỹ, sẽ thấy bàn chân của chó Phú Quốc khi đứng sẽ chụm hẳn lại theo một thế rất vững, từa tựa như bàn chân cọp.

Theo ông Sáu Hữu, chó Phú Quốc sở dĩ bơi nhanh hơn những loài chó khác vì kiểu bơi của nó hơi tương tự kiểu bơi trườn sấp

Tóm lại, không ai chắc thế nào là chó Phú Quốc nếu chỉ dựa vào xoáy lông và cái màng chân vịt ở chân chó.

Như vậy, chỉ còn cách phân tích gen chó Phú Quốc xem có gì khác biệt so với chó cỏ (chó nhà) hoặc các loài chó khác. Đưa cho Thạc sĩ Nguyễn Văn Biện, người đã nhiều năm khảo sát về chó Phú Quốc xem mẫu thông tin trên một số báo, nói ông đã nghiên cứu ADN của 500 con chó Phú Quốc. Ông Biện cười xòa, kinh phí đâu mà làm dữ vậy!

Thạc sĩ Biện cho biết, phân tích gen chó Phú Quốc hiện chưa làm được do tốn kém và phức tạp.

Ông mong muốn, sẽ có một bộ kít thử giống như bộ kít thử tôm bệnh. Chỉ cần lấy một mẫu tế bào ở chó, phết vào bộ kít nó sẽ hiện thị ngay kết quả, đây có phải là chó Phú Quốc không?

Cho tới nay vẫn chưa có nghiên cứu, phân loại chó nhà VN, cũng như nguồn gốc của chúng.

Có ý kiến cho rằng chó nhà ở miền Nam có thể là từ chó hoang Phú Quốc mà ra. Còn chó nhà ở miền núi phía Bắc có thể có nguồn gốc từ sói đỏ vì chó ở miền núi có đuôi thẳng như chó sói.

Tuy nhiên, đấy mới chỉ là giả thuyết...

Chưa nguy cấp nhưng thuộc diện phải bảo tồn gen

Theo TS Võ Văn Sự, Trưởng bộ môn động vật quý hiếm và đa dạng sinh học (Viện Chăn nuôi), chó Phú Quốc không được đưa vào Sách đỏ VN do chưa có nguy cơ tuyệt chủng.

Tuy nhiên, chó Phú Quốc là một trong 60 giống vật nuôi nội địa nằm trong Đề án Bảo tồn quỹ gen vật nuôi quốc gia.

Đề án này được tiến hành từ những năm 1990.

Theo đó, chó Phú Quốc được Viện Chăn nuôi theo dõi để bảo tồn gien. Nếu phát hiện chúng trong tình trạng nguy cấp thì phải có biện pháp xử lý tức thời.

Trên thế giới có khoảng hơn 400 giống chó khác nhau, trong đó có 50 giống phổ biến, chiếm 90% số lượng chó trên thế giới. Thế nhưng, chỉ có ba quần thể chó có đặc tính xoáy lưng là chó Phú Quốc Việt Nam, chó xoáy lưng Thái Lan và chó xoáy lưng Phi châu.

Nguồn gốc chó Phú Quốc: Chưa có lời đáp rõ ràng...

Về hình thức, chó Phú Quốc Việt Nam và chó xoáy lưng Thái Lan có nhiều điểm giống nhau.

Riêng chó xoáy Phi Châu có những khác biệt rõ hơn như khá lớn con (30 -39kg), tai lớn và cụp và do tính hung dữ, nó còn có biệt danh là chó săn sư tử Phi châu. Còn chó Phú Quốc còn có tính thân thiện với con người, rất thính, giữ nhà tốt, bắt chuột giỏi.

Hai nhà khoa học Mỹ, Merle Wood và Merle Hidinger, cho rằng xoáy lưng từng chỉ có ở giống chó xoáy miền Đông Thái Lan và giống chó xoáy Châu Phi. Do đó, những cái xoáy lưng trên giống chó Phú Quốc hiện nay chắc chắn bắt nguồn từ giống chó Thái.

Cách đây ít nhất 400 năm, những ngư dân Thái Lan đã vô tình trở thành các nhà tạo giống khi họ tới đánh bắt hoặc buôn bán ở vùng biển Phú Quốc.

Tuy nhiên, ThS Nguyễn Văn Biện thuộc ĐH Cần Thơ đã phản biện lại giả thuyết trên. Ông nói, giả thuyết trên là vô lý vì cách đây 400 năm các ngư phủ Thái Lan không thể vượt 400-500 cây số để tới vùng biển Phú Quốc...

Bản tiêu chuẩn cho chó Phú Quốc do Bá tước Henri de Bylandt công bố năm 1897

• Hình dáng tổng thể: Hình dáng loài chó săn nhưng đầu và mình nặng nề hơn.
• Khả năng: Chạy rất nhanh khi săn mồi và rất dài hơi
• Đầu: Dài vừa phải.
• Sọ: Hơi cong, da nhăn.
• Mõm: Khá rộng, dài bằng nửa chiều dài cái đầu.
• Mắt: Nâu đỏ; Mũi: Đen; Môi: Đen, cũng như lưỡi.
• Hàm: Mạnh mẽ và dài
• Răng: Rất nở nang và khép chặt
• Tai: Dựng đứng hình vỏ sò, dựng đứng nhưng không nhọn lắm, phía trong tai ít lông.
• Giọng: Chói tai.
• Cổ: Dài và mềm, nở rộng về phía vai.
• Vai: Xiên; Ngực: Rất sâu và nở rộng; Bụng: Rất thon.
• Vùng thắt lưng: Rộng và mạnh mẽ.
• Bắp đùi: Cơ bắp nở nang.
• Chân: Dài, thẳng và gọn.
• Bàn chân: Khá dài.
• Đuôi: Rất linh động và ngắn, cong trên lưng, hình cánh cung, chóp đuôi gần chạm lưng.
• Lông: Là một trong những đặc điểm (đặc biệt) của giống này, thật ngắn và dài trên toàn thân.
• Màu sắc: Vàng lửa với mõm đen, dải lông mọc ngược màu sắc sẫm hơn.
• Chiều cao ngang vai: Khoảng 55 cm
• Trọng lượng: Khoảng 18 kg.
• Nguồn gốc: Đảo Phú Quốc.