Hiền lành, dễ thương nên loài culi được nhiều người ở Việt Nam nhận về nuôi làm cảnh mà không biết nó chứa chất độc có thể gây tử vong.

Vài năm gần đây, người Việt bắt đầu nuôi cu li như thú cưng trong nhà mà không biết rằng đây là loài có độc, gây tử vong cho con người.

Cu li lớn Nycticebus coucang.

Việt Nam có hai loài là cu li lớn Nycticebus coucang và cu li nhỏ Nycticebus pygmaeus. Chúng thường sống ở rừng xanh nguyên sinh hoặc thứ sinh. Loài này thường kiếm ăn ban đêm với thức ăn chủ yếu là côn trùng, bọ cánh cứng, nhựa cây đóng cục.

Nhà nghiên cứu sinh vật Phùng Mỹ Trung cho biết, trong các nghiên cứu mới đây, giới khoa học đã so sánh hai loài cu li lớn và nhỏ. Họ tìm thấy 212 hợp chất ở cu li lớn và 68 cu li nhỏ có chất độc. "Nọc độc này được kích hoạt bằng cách kết hợp mồ hôi từ cánh tay với nước bọt, gây nguy hiểm cho con người và có thể dẫn đến tử vong nếu không kịp thời cứu chữa", ông Trung cho biết.

Cu li nhỏ Nycticebus pygmaeus.

Các bằng chứng sau khi nghiên cứu cho thấy, nọc độc của cu li ngoài tác dụng bảo vệ chúng khỏi ký sinh trùng, còn dùng để phòng vệ chống lại kẻ thù. Phần độc này nằm ở phần trong của cánh tay trước và được tiết ra cùng mồ hôi. Khi cu li liếm phải chất độc sẽ theo tuyến nước bọt, nên nếu không may bị loài này cắn, con mồi cảm thấy đau đớn toàn thân.

Chất độc có thể gây phù nề, nôn mửa, mất vài tuần để chữa lành ở người và để lại sẹo. Trong những trường hợp cực đoan, đối với một số người mẫn cảm với nọc độc này, vết cắn có thể bị sốc phản vệ, đôi khi dẫn đến cái chết.

Vùng màu đen là nơi có độc ở chân trước loài cu li.

Cu li đang bị đe dọa tuyệt chủng nghiêm trọng, nhất là cu li lớn vì bị săn bắt làm thuốc. Vì vậy chúng được đưa vào Sách đỏ Việt Nam và bị cấm nuôi nhốt, buôn bán; nhưng một số người vẫn nuôi loài này. Để tránh bị độc, họ tàn nhẫn bằng cách bẻ hết những chiếc răng sắc nhọn của chúng để không bị cắn và truyền nọc độc. Hành động này theo các nhà khoa học sẽ khiến cu li bị chảy máu và nhiễm trùng, dẫn đến chết.

Con Cu li còn gọi là "cù lần", "mắc cỡ" bởi theo dân gian, chúng không dám ngẩng mặt lên nhìn ban ngày vì nhút nhát, sợ hãi. Còn dưới góc nhìn khoa học, cu li có đôi mắt to và độ mở lớn nên có ích trong đêm tối hơn là ban ngày. Vào ban ngày, độ mở lớn của mắt khiến chúng tiếp nhận cường độ ánh sáng nhiều hơn, có thể làm mù lòa, vì vậy chúng thường giấu mắt cuộn vào bên trong cơ thể, ngủ ngày.