Trong tự nhiên, trước đây các loài chim nhiều vô kể. Từ đồng bằng đến rừng núi, ta đi đến đâu mà chả thấy từng đàn chim bay đi kiếm ăn. Nếu ai đó cần tìm vài ba con chim hay chim đẹp thì đâu phải khó. Nhưng bây giờ thì ngược lại, đàn chim mỗi ngày một thưa dần, có loài gần như vắng bóng, bạn muốn tìm vài ba con chim bình thường cũng đã khó, chứ tìm những con chim quý, chim hay thì lại càng khó hơn. Sở dĩ đàn chim giảm đi là do các nguyên nhân sau đây:

 

1.Diện tích rừng mỗi ngày một thu hẹp, cây rừng bị đốn hạ ngày càng nhiều. Lũy tre làng ở nông thôn gần như đã hết. Vì thế nó đã làm thay đổi môi trường sinh sống của các loài chim.

2.Người săn bắt chim ngày càng nhiều, phương tiện bắt chim ngày càng tinh xảo. Họ bắt chim về làm thực phẩm, làm chim cảnh. Họ bắt chim bố mẹ, họ bắt chim con và cả ổ trứng, vậy còn đâu mà chim sinh sản.

3.Việc dùng thuốc bảo vệ thực vật tràn lan, có nhiều loại thuốc quá độc hại. Môi trường sống của chim bị hủy hoại. Thức ăn, nguồn nước bị nhiễm độc, chim ăn, uống phải sẽ chết hàng loạt. Con nào còn sống cũng bay đi nơi khác.

 

 

Vẹt Hồng Kông (yến phụng) là một trong những loài có khả năng

sinh sản tốt trong môi trường nuôi nhốt

 

Để chủ động nguồn chim, có giống tốt, giống đẹp, ta phải chủ động tự cung cấp lấy nguồn chim giống bằng cách cho chim sinh sản ngay trong gia đình, sinh sản trong lồng hoặc sinh sản ngoài vườn. Nhiều năm tôi đã nghiên cứu một số loài chim cảnh như: cu gáy, chích chòe than, khướu, họa mi, nhồng, sáo, yến, vẹt (yến phụng) sinh sản trong lồng và sinh sản ngoài vườn đã đạt những kết quả rất khả quan. Báo VNHS cũng đã đăng tải bài của một số tác giả nhưng với những gì tôi đã rút ra được, tôi thấy có nhiều điểm tương đồng cùng các tác giả, nhưng cũng có những điều không đồng nhất với những điều mà tôi đúc rút được. Để bạn đọc tham khảo, xin lần lượt giới thiệu từng loài chim.

 

 

Khướu và chích chòe than là hai loài chim khác nhau. Nó cư trú ở môi trường địa lý hoàn toàn khác nhau: một loài quê hương là rừng núi, một loài quê hương là đồng bằng phì nhiêu thẳng cánh cò bay.

Chim chích chòe than có tên khoa học là Copsy chossaularis, nó có mặt ở vùng đồng bằng khắp nước ta, các nước Đông Nam Á, quàn đảo Nam Dương…

Chim khướu có tên khoa học là Garrulaxchinen-sislugens. Nó có mặt ở cá khu rừng từ bắc vào nam nước ta và các nước Đông Nam Á.

Hai loài chim này khác loài nhưng có họ hàng thân thích với nhau, vì vậy tập tính sinh hoạt, sinh sản, thức ăn gần như giống nhau. Cả hai là loài chim hoạt động ở tầng thấp, kiếm ăn ở mặt đất là chính. Thức ăn của chúng là những côn trùng loại nhỏ như: cào cào, châu chấu, sâu bọ, giun dế, chuồn chuồn, tôm tép nhỏ… Chim khướu còn ăn một số hoa quả chín, búp cây non. Nó còn có thể dùng mỏ bới đất để kiếm thức ăn như giun dế, kiến, còn chích chòe than trong tự nhiên chỉ ăn động vật và chỉ kiếm được thức ăn trên mặt đất, cành cây.

Hai loại chim này đều sinh sản vào mùa nóng (mùa có nhiều thức ăn). Nó động dục vào cuối mùa xuân và sinh sản trong mùa hè. Sang thu thì ngừng sinh sản. Mùa sinh sản, chúng tách đàn chỉ đi từng cặp, có lãnh địa riêng. Hết mùa sinh sản, chúng lại nhập đàn. Một mùa sinh sản, chúng đẻ từ 2-3 trứng (có khi 4 trứng). Thời gian ấp trứng chừng khoảng 14-15 ngày. Chim non nở ra đến lúc biết bay khoảng 15-16 ngày, tự kiếm ăn được trên 20 ngày. Chim khướu tự tha rác làm tổ ở chạc cây. Nó kết tổ hình phễu rất đẹp. Còn chích chòe thường lợi dụng những khe tường nứt, những lỗ trên tường, trên thân cây hoặc nách tán là như dừa, cau, chuối… Chùng tha vài chiếc lông vũ hay mấy lá nhỏ vào làm tổ. Chim khướu dù non hay già bắt được nuôi nhốt trong lồng ít chốt; nuôi lâu chúng sẽ dạn dĩ. Còn chim già hay chim đã biết bay đem nuôi trong lồng tỉ lệ sống rất thấp. Nếu con nào còn sống sót cũng sẽ rất nhát. Căn cứ vào những đặc điểm nêu trên ta sẽ tận dụng vào việc nuôi sinh sản có những điểm khác nhau:

 

 

- Thiết kế lồng: trước tiên là ta tìm nơi để lồng, phải là nơi yên tĩnh, thoáng mát. Công thức làm lồng (kích cỡ tối thiểu): dài 1.5m, rộng 1.2m, cao 1.5m. Nên thiết kế 2 mái chảy như mái nhà truyền thống. Nếu có điều kiện thì làm rộng hơn càng tốt. Khung lồng có thể bằng sắt, tre, gỗ hoặc xây gạch 3 mặt. Mặt đằng trước làm khung lưới sắt. Nếu chuộng lợp mái thì lưới vuông xung quanh phải là loại lưới mắt dày, bằng kim loại không han gỉ vừa để chống chuột, vừa lâu bền. Mái chuồng có thể lợp ngói máng. Dưới chân chuồng xây gạch cao 3-3.5cm để giữ cho khung lồng đứng vững, chống chuột đào lỗ chui vào lồng. Cửa lồng rộng thích hợp thuận tiện vừa với người chui vào khi cần thiết. Nếu làm to quá khi mở cửa hay bị xổng chim. Trong lồng trồng một bụi cây không có gai, có nhiều cành lá để cho chim ẩn ban đêm (đừng trồng cây quá to chiếm hết diện tích lồng, chim không hoạt động được). Trong lồng cần treo cóng nước, cóng thức ăn, khay để thức ăn tươi như thịt, cá, tôm tép, côn trùng và một chậu nước cho chim tắm. Đáy chuồng không được làm phên để chim trực tiếp tiếp đất. Nếu nuôi khướu đẻ thì nền chuồng để một lớp đất hột có trộn mùn để tạo môi trường nuôi giun làm thức ăn sống cho chim sau này. Khi đã thả chim vào lồng, ta đưa vào lồng một ít giun quế, giun đất, dế dũi rồi rắc ít cám gạo, cám ngô và thường xuyên tưới nước gạo mới vo làm cho đất ẩm để giun dế sinh sản mạnh. Nó sẽ cung cấp mồi cho chim. Chim khướu sẽ tự lấy mỏ đào bới đất để bắt mồi.

 

- Ngoài trời, chịm khướu tự làm tổ nhưng nuôi trong lồng ta phải làm tổ cho nó. Khi làm tổ ta dùng lưới nilon, miếng xốp dai, xơ dừa, xơ mướp khâu thành một cái tổ hình phễu miệng rộng 8-10cm, cao cũng từng ấy rồi đính vào chậu cây trong lồng, chỗ thích hợp nhất (tránh chỗ trống quá khi chim ấp hay bị dột sẽ bỏ trứng). Đối với chích chòe than, ta dùng 1 ống bương dài 30cm, đường kính trên 10cm (vừa đút lọt nắm tay) dùng nắp vít kín 1 đầu ống, khi kiểm tra chim con ta chỉ cần mở nắp ống rất thuận tiện. Ống để chim đẻ gắn sát mái hoặc trong lùm cây. Đặt ống xong ta cho một ít lông vũ, rác nhỏ vào bên trong để làm tổ cho chim. Đối với chích chòe thì ta phải cung cấp thức ăn tươi sống trực tiếp.